Αν δεν ηχήσει αυτή, τίποτε δεν αλλάζει (προς το καλύτερο).
Όταν γιγαντώνονται τα κοινωνικά αδιέξοδα και το σκοτάδι απλώνεται παντού, οι υπήκοοι/πολίτες ακολουθούν κατά κανόνα τη γενικότερη σήψη.
Το σκοτάδι από το κράτος μεταφέρεται στις ψυχές τους και τους οδηγεί στην ιδεολογική άβυσσο της ατέρμονης βύθισης.
Τα 'χει ζήσει αυτά ο κόσμος μας.
Τα έζησε στα προκλασικά χρόνια της αρχαιότητας, τα έζησε στην μεσο- & υστερο-βυζαντινή αλλά και στην οθωμανική περίοδο η γειτονιά μας, τα έζησε και στη μεσαιωνική περίοδο η Δύση.
Σ' εκείνες τις εποχές ο κόσμος ζούσε πολύ δύσκολα, οι εξουσίες ήταν παντοδύναμες, αυταρχικές και αδίστακτες, οι υπήκοοι ήταν άβουλοι, φοβισμένοι και σκυφτοί και φαινόταν πως δεν υπάρχει κανένα φως στον ορίζοντα.
Οι εποχές αυτές κράτησαν μάλιστα πολλούς αιώνες.
Αξίζει να δούμε όμως τί ήταν αυτό που συνετέλεσε στην ανατροπή αυτών των σκοταδιστικών εποχών.
Στους μαύρους αυτούς αιώνες, προκαλεί ιδιαίτερη εντύπωση η ελάχιστη έως μηδαμινή (αναλογικά για το εύρος των εποχών) πολιτιστική παραγωγή.
Όσο κι αν ψάξει κανείς, θα βρει απειροελάχιστες σπουδαίες πολιτιστικές δημιουργίες μέσα σ' αυτές τις εποχές.
Συνήθως πριν απ' αυτές έχουν υπάρξει σπουδαιότερες εποχές, οι οποίες μετά παρήκμασαν και αναπαρήγαγαν τον εαυτό τους, ώσπου και αυτή η αναπαραγωγή έχασε το νόημά της και οδήγησε σε τέλμα.
Τα λιμνάζοντα νερά των σκοτεινών εποχών μια δύναμη μπορεί να τα ταράξει και να προκαλέσει μια νέα δίνη που θα τα απεναπροσανατολίσει και θα τα θέσει σε κίνηση, ώστε οι ακίνητες λίμνες να γίνουν ορμητικοί ποταμοί.
Είναι η δύναμη του πολιτισμού.
Τι είναι όμως ο πολιτισμός;
Είναι το σύνολο των πνευματικών και τεχνικών δραστηριοτήτων.
Είναι δηλαδή ο καλλιτεχνικός πολιτισμός: η μουσική, τα τραγούδια, ο κινηματογράφος, το θέατρο, η ποίηση, τα εικαστικά κλπ
Είναι ο τεχνικός πολιτισμός: η αρχιτεκτονική, τα τεχνολογικά προϊόντα, οι κατασκευές, οι εφευρέσεις.
Είναι ο πνευματικός πολιτισμός: η παραγωγή νέων ιδεών, η επινόηση πολιτικών και κοινωνικών συστημάτων, η θρησκευτική αναθεώρηση, η φιλοσοφία και φυσικά η γλώσσα.
Και αρκετά ακόμη στοιχεία που ίσως ξεχνάω.
Ιστορικά, μετά τις ανακατάξεις στον ελλαδικό χώρο που προκλήθηκαν από την κάθοδο νέων φύλων (π.χ. Δωριείς), η πολιτιστική δραστηριότητα είχε σχεδόν... εξαφανιστεί για αιώνες.
Είναι σκοτεινοί αυτοί οι αιώνες που ακολούθησαν την υποχώρηση των Αχαιών και δεν έχουν αφήσει πίσω τους σχεδόν τίποτα.
Η χαλαρή βασιλεία των μυκηναϊκών και μινωικών χρόνων είχε αντικατασταθεί από αυταρχικά καθεστώτα και οι υπήκοοι ανήμποροι απλώς διεκπεραίωναν την υποχρέωσή τους να ζουν.
Μέσα στα αρχαϊκά χρόνια (περίοδος 3 αιώνων περίπου) εμφανίζονται τα ανυπολόγιστης αξίας "ομηρικά έπη", τα οποία είναι το πολιτιστικό προϊόν που αλλάζει τον ρουν της ιστορίας της σκέψης και των ιδεών.
Με αργούς αλλά σταθερούς ρυθμούς εμφανίζονται λατρευτικές τελετές με αποκορύφωμα τις διονυσιακές που οδηγούν στη δημιουργία του θεάτρου.
Ταυτόχρονα, η τεχνολογία εξελισσόταν και οι άνθρωποι πλέον εξυπηρετούσαν καλύτερα τις ανάγκες τους.
Δεν άργησαν πολύ, λοιπόν, οι ως τότε υπήκοοι να απαιτήσουν περισσότερα για τη ζωή τους, να απαιτήσουν ατομικά και πολιτικά δικαιώματα.
Κι έτσι σταδιακά φτάσαμε στη Δημοκρατία και στο θαύμα της Αθήνας των κλασικών χρόνων.
Η πολιτιστική έκρηξη ήταν αυτή που σαν ηφαιστειακή λάβα κατέκαψε το παλιό και έγινε γόνιμο έδαφος για την γένεση του καινούριου.
Όταν μετά από αιώνες ο κλασικός πολιτισμός έπαψε να παράγει νέο έργο και οι διάδοχες εποχές του άρχισαν να αναπαράγουν κατά κανόνα το παλιό (βλ. ελληνιστική και ρωμαϊκή εποχή), η ανθρωπότητα άρχισε πάλι να συστέλλεται ιδεολογικά.
Τα σχετικά φιλελεύθερα καθεστώτα των προ Χριστού αιώνων έδωσαν τη θέση τους σε αυταρχικά καθεστώτα στα οποία ο κανόνας ήταν η εκμετάλλευση, οι διωγμοί και η ανεξέλεγκτη εξόντωση αθώων.
Η πνευματική παραγωγή είχε περιοριστεί αρκετά κι έτσι οι άνθρωποι, μη έχοντας νέες ιδέες να παλέψουν γι' αυτές, περιορίστηκαν σε αιώνια οσφυοκαμψία ενώπιον ημίτρελων κοσμικών και θρησκετικών δυναστών.
Οι υπήκοοι των καθεστώτων είχαν υποταχθεί στη μαύρη Μοίρα τους και πίστευαν πως δεν μπορούν να την αλλάξουν.
Η πνευματική σπίθα της Αναγέννησης, όπου οι άνθρωποι στράφηκαν και πάλι στον αρχαίο τεχνικό και πνευματικό πολιτισμό ως αφετηρία του νέου ξεκινήματος της ανθρωπότητας, προκάλεσε τη φλόγα του Διαφωτισμού που άρπαξε το νήμα από την αρχαία σκέψη και το τράβηξε στο δρόμο προς τη νέα εποχή.
Πνευματικός οργασμός σ' όλη τη Δύση, παραγωγή φιλοσοφικής, θρησκευτικής και πολιτικής σκέψης, επιστημονικά επιτεύγματα, εφευρέσεις, ανακαλύψεις, καλλιτεχνική παραγωγή και... νάτη η Αλλαγή!
Γιατί η Αλλαγή χρειάζεται μια ριζοσπαστική αλλαγή στον τρόπο αντιμετώπισης του κόσμου και της ζωής.
Έτσι και σήμερα που ψυχαναγκαστικά αναρωτιόμαστε "γιατί δεν ξεσηκωνόμαστε", η απάντηση μπορεί να είναι "διότι δεν υπάρχουν νέες ιδέες να πιστέψουμε, νέα μουσική να μας συγκινήσει και να μας ξεσηκώσει, νέα συστήματα να ονειρευτούμε, νέες σημαίες να πολεμήσουμε".
Απλώς αναπαράγουμε το παλιό κι εμείς.
Με όρους γαλλικής, αμερικανικής, ελληνικής ή και ρωσικής επανάστασης.
Άλλος θυμάται τον Ροβεσπιέρο, άλλος τον Λίνκολν, άλλος τον Κολοκοτρώνη και άλλος τον Λένιν.
Άλλος τον Μπακούνιν, άλλος τον Δραγούμη, άλλος τον Γκράμσι κι άλλος τον Καποδίστρια.
Καλά όλα αυτά, μα ανήκουν πια στο παρελθόν.
Όλοι αυτοί πολέμησαν για ιδέες σύγχρονές τους.
Εμείς για τί να πολεμήσουμε;
Για την παρισινή κομμούνα, για το αμερικανικό όνειρο, για το κλεφταρματωλίκι ή για τα σοβιέτ;
Υπάρχουν ποιητές, υπάρχουν μουσικοί, υπάρχουν αρχιτέκτονες, υπάρχουν εφευρέτες, υπάρχουν φιλόσοφοι, υπάρχουν κοινωνιολόγοι, υπάρχουν θεατρικοί συγγραφείς;
Ναι, υπάρχουν.
Αλλά απλώς (με ελάχιστες εξαιρέσεις) αναπαράγουν το παλιό.
Η ανθρωπότητα είχε την τύχη να δει πολιτιστική παραγωγή για τελευταία φορά στην μεταπολεμική περίοδο. Από αυτούς που ανατράφηκαν στην προπολεμική.
Από τότε απλώς αναπαράγουμε τα παλιά.
Πάμε ακόμη και σήμερα να φέρουμε την αλλαγή με Θεοδωράκη και Ρίτσο, με Κολοκοτρώνη και Καραϊσκάκη, με Βάρναλη και Βελουχιώτη...
Και, κρίνοντας από την Ιστορία, το πιθανότερο είναι να χρειαστεί πολύς χρόνος ώσπου να γίνει η πραγματική Αλλαγή.
Τόσος χρόνος που είναι πιθανό εμείς να μην προλάβουμε να τη ζήσουμε.
Ο πολιτισμός είναι καρπός και μέχρι να φυτρώσει χρειάζεται πολύ καιρό.
Μακάρι να μπορούσαμε να ανεβούμε τώρα στο καμπαναριό της πλατείας και να χτυπήσουμε την καμπάνα του πολιτισμού που θα σημάνει την Ανάσταση.
Μα η Ανάσταση δεν υπάρχει χωρίς τα Πάθη και τη Σταύρωση.
Και δεν ξέρω σε ποια φάση βρισκόμαστε. Στα Πάθη ή στη Σταύρωση;
Η υπόθεση του πολιτισμού είναι μια υπόθεση όλων μας.
Επιστημόνων, δασκάλων, καλλιτεχνών, αρχιτεκτόνων και ερευνητών.
Για να σπάσουμε τις αλυσίδες δε χρειάζεται πρώτα η δύναμη.
Χρειάζεται να αισθανθούμε βαθιά μέσα μας πως πράγματι δεν τις χρειαζόμαστε.
Χρειάζεται να βρούμε το πολιτιστικό "ισοδύναμο" των αλυσίδων.
Όλοι όσοι νιώθουμε την ίδια ανάγκη, ας κάνουμε ο ένας στον άλλον "πατητή" για να ανεβούμε στο καμπαναριό και να χτυπήσουμε την καμπάνα που θα σημάνει την Ανάσταση, την Αλλαγή.
http://toixo-toixo.blogspot.gr/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου